SO SÁNH THÉP, GANG VÀ INOX | CÁCH CHỌN LOẠI VAN PHÙ HỢP CHO TỪNG HỆ THỐNG

Đăng bởi: Thép Mạnh Hải | 15/08/2025

Gang và thép đều là hợp kim của sắt và carbon, nhưng chúng khác nhau ở nhiều điểm chính, đặc biệt là về thành phần carbon và tính chất cơ học.

Inox, hay còn gọi là thép không gỉ, là một loại hợp kim của sắt và các nguyên tố khác, nổi bật với khả năng chống ăn mòn và gỉ sét. Đây là vật liệu cao cấp hơn gang và thép thông thường về nhiều mặt.

Thành phần hóa học 🧪

Gang là hợp kim sắt-carbon với hàm lượng carbon lớn hơn 2,14% (thường từ 2,14% đến 4%). Ngoài ra, gang còn chứa một số nguyên tố khác như silic, mangan, lưu huỳnh và photpho.

Thép là hợp kim sắt-carbon với hàm lượng carbon nhỏ hơn 2,14% (thường từ 0,02% đến 2,14%). Thép cũng có thể được bổ sung các nguyên tố hợp kim khác như crom, niken, vanadi để thay đổi và cải thiện các tính chất cơ học.

Inox (thép không gỉ) bao gồm sắt (Fe) là nguyên tố chính, cùng với các nguyên tố hợp kim quan trọng khác, trong đó Crom (Cr) là yếu tố quyết định khả năng chống gỉ. Hàm lượng Crom tối thiểu phải là 10.5% để tạo ra một lớp màng oxit bền vững trên bề mặt, bảo vệ kim loại khỏi sự ăn mòn.

Tính chất cơ học và vật lý ⚙️

Đặc điểm	Gang	Thép
Độ cứng	Cứng hơn thép do hàm lượng carbon cao.	Độ cứng thấp hơn gang.
Độ dẻo/độ bền kéo	Giòn, dễ gãy, chịu va đập kém. Độ bền kéo thấp hơn.	Dẻo dai, chịu va đập tốt hơn, có thể uốn và kéo sợi. Độ bền kéo cao hơn.
Tính đúc	Có tính đúc tốt, dễ nóng chảy và điền đầy khuôn, thích hợp để đúc các chi tiết phức tạp.	Khó đúc hơn, thường được gia công bằng cách rèn, cán, hàn.
Gia công	Khó gia công cắt gọt (đặc biệt là gang trắng) do độ cứng cao và tính giòn.	Dễ gia công cắt gọt, hàn và rèn hơn.
Nhiệt độ nóng chảy	Thấp hơn (khoảng $1150 - 120 0^{o} C$ ).	Cao hơn (khoảng $1400 - 150 0^{o} C$ ).

INOX SẼ TỐT HƠN RẤT NHIỀU SO VỚI HÀNG THÉP VÀ GANG, Nhưng giá thành sẽ cao hơn.

Ứng dụng 🏭

Gang thường được dùng để chế tạo các chi tiết yêu cầu độ bền nén và khả năng chịu mài mòn tốt nhưng không cần chịu va đập mạnh, như vỏ máy, bệ máy, nắp cống, ống nước...

Thép được sử dụng rộng rãi hơn trong xây dựng, cơ khí chế tạo, đóng tàu, sản xuất ô tô... để làm các chi tiết chịu lực, dầm, cầu, ống, dây cáp, vì có độ bền và độ dẻo cao.

CÁI NÀO TỐT HƠN?

Độ bền cơ học và tính chất vật liệu ⚙️

Gang có hàm lượng carbon cao, làm cho nó trở nên rất cứng và chịu mài mòn tốt, nhưng cũng rất giòn. Điều này có nghĩa là gang chịu được lực nén rất tốt nhưng lại dễ vỡ khi chịu va đập mạnh hoặc bị uốn cong. Độ bền kéo của gang thấp hơn nhiều so với thép.
Thép có hàm lượng carbon thấp hơn nên dẻo dai hơn, có thể uốn cong, kéo sợi và chịu được va đập mạnh mà không bị gãy. Độ bền kéo của thép cao hơn rất nhiều so với gang, giúp nó chịu được tải trọng lớn và các lực tác động phức tạp.

Ứng dụng thực tế 🛠️

Gang được dùng để làm những chi tiết cần độ cứng và chịu lực nén, ví dụ như bệ máy, thân máy, hoặc các chi tiết không chịu va đập, chẳng hạn như nắp cống hoặc ống nước.
Thép được sử dụng rộng rãi hơn trong các kết cấu xây dựng (dầm, cột), sản xuất ô tô, tàu thuyền, máy bay, và các công cụ, dụng cụ vì khả năng chịu lực tốt, độ dẻo dai và tính bền bỉ cao.

Tóm lại, nếu bạn cần một vật liệu bền bỉ, dẻo dai và chịu được va đập, thép là lựa chọn tốt hơn. Còn nếu bạn cần vật liệu cứng, chịu nén tốt và giá thành thấp, thì gang lại phù hợp hơn.

Cách chọn loại van nào?

Đặc điểm	Van gang cánh gang	Van gang cánh inox
Vật liệu	Thân và cánh bằng gang	Thân bằng gang, cánh bằng inox
Khả năng chống ăn mòn	Kém, dễ gỉ sét	Rất tốt, chống ăn mòn hiệu quả
Giá thành	Rẻ hơn	Cao hơn
Ứng dụng	Hệ thống nước sạch, PCCC, môi trường không khắc nghiệt	Nước sạch, nước thải, hóa chất nhẹ, thực phẩm, đồ uống
Tuổi thọ	Trung bình	Cao hơn, bền bỉ hơn

Nên chọn loại nào?

Chọn van gang cánh gang nếu hệ thống của bạn chỉ là nước sạch, không có hóa chất và bạn muốn tiết kiệm chi phí ban đầu.
Chọn van gang cánh inox nếu hệ thống của bạn có môi trường làm việc khắc nghiệt hơn (có hóa chất nhẹ, nước thải) hoặc yêu cầu vệ sinh cao. Khoản đầu tư ban đầu cao hơn nhưng sẽ mang lại độ bền và hiệu quả lâu dài